Dzieci – pomimo bardzo dużej aktywności i wysiłku jaki wykazują w ciągu dnia – podobnie jak dorośli czasami mają problemy z zasypianiem i snem. Wpływa na to wiele czynników, zarówno zewnętrznych (hałas, złe oświetlenie, niewłaściwa temperatura), jak i tych dotyczących bezpośrednio zdrowia malucha.
Po nocy z zakłóconym snem, poranek, a później kolejne godziny dnia również nie należą do najprostszych - dziecko może być rozdrażnione lub ospałe, łatwo wpadać w złość, kaprysić. Dlatego tak ważna jest obserwacja jakości wypoczynku dziecka i szybkie zaradzanie ewentualnym problemom. Zaburzenia snu mogą dotyczyć zarówno niemowląt, dzieci w wieku przedszkolnym, szkolnym, jak i w okresie dojrzewania. Twoje dziecko ma problemy ze snem? Przeczytaj nasz artykuł i dowiedz się, jakie mogą być przyczyny bezsenności oraz co zrobić, aby dziecko nie miało problemów z nocnym wypoczynkiem.
Przyczyny problemów ze snem u dzieci
Pierwsza obserwacja czynników uniemożliwiających prawidłowe zasypianie dziecka powinna dotyczyć przede wszystkim analizy najbliższego środowiska. Koniecznie należy wyeliminować w czasie snu dziecka bodźce takie jak: temperatura pomieszczenia (nie może być zbyt wysoka), hałas, złe oświetlenie (sztuczne lub migoczące).
Czasami przyczyny bezsenności mogą się okazać banalnie proste - na brak snu u dziecka może wpłynąć chociażby wieczorne oglądanie telewizji czy nawet dieta, w której pojawia się zbyt dużo cukru!
Około godziny przed snem warto zapytać dziecko czy nie jest głodne lub spragnione. Czasami stres u dziecka (tak, dzieci również się stresują!) pogarsza jakość snu. Właśnie dlatego nie powinno zabraknąć rozmowy z maluchem, w wyniku której uzyskać można informacje na temat odczuć związanych z przedszkolem czy szkołą lub dowiedzieć się o innych wrażeniach, które w silnie emocjonalny sposób wpłynęły w ostatnim czasie na dziecko.
W przypadku starszych dzieci i młodzieży, za bezsenność często odpowiadają przyjmowane w nadmiarze napoje energetyzujące, posiadające w swoim składzie kofeinę. Problemy ze snem mogą wywołać również różnego rodzaju schorzenia, takie jak alergie, bezdech senny czy egzema.
Nierzadkim problemem spędzającym rodzicom sen z powiek są częste koszmary senne ich dzieci, które najczęściej pojawiają się w wieku przedszkolnym, a ustępują po 7. roku życia. Najczęściej wywołują je: zmartwienia, nadmierne emocje, niestrawność, silnie emocjonalne filmy, ale również lęk przed ciemnością. Kiedy dziecko w nocy ma koszmary nie powinno się go wybudzać, tylko uspokoić łagodnym tonem głosu i przytulić lub pogłaskać.
W parze z koszmarami sennymi, bardzo często zdarzają się inne przyczyny bezsenności, jak na przykład lęk przed snem. Dotyczy to najczęściej małych dzieci, które początkowo nie potrafią odróżnić rzeczywistości od tego, co wyimaginowane. Kiedy dziecko boi się potworów, które "siedzą pod łóżkiem", nie bagatelizuj tego, lub co gorsza - nie wyśmiewaj. Pokaż maluchowi, że przejmujesz się jego problemami, a następnie postaraj się wytłumaczyć, że jest bezpieczny. Niezawodne mogą okazać się wieczorne akcesoria, takie jak lampka z miękkim światłem czy ulubiony przedmiot dziecka, np. maskotka lub kocyk. Wyjaśnij dziecku, że łóżko to miejsce, w którym nie grozi mu nic złego - w ciągu dnia zajrzyjcie pod nie, by przekonać się, że faktycznie nie ma tam żadnych potworów ani niczego innego, co mogłoby zagrażać dziecku.
Do nieprawidłowości związanych ze snem dziecka należy również lunatykowanie. Najczęściej dotyczy chłopców i związane jest z przejściowym okresem w rozwoju dziecka. Kiedy zauważysz, że dziecko lunatykuje, nie budź go, a jedynie dopilnuj, aby wróciło do łóżka i położyło się spać. Jeśli nie jest to jednorazowy epizod, rozważ zakup odpowiednich zabezpieczeń, np. blokad na klamki okien lub bramki do schodów, jeśli dziecko ma swoją sypialnię na piętrze.
Ile powinno spać dziecko?
Dziecko w zależności od wieku ma zróżnicowane potrzeby co do ilości przesypianych godzin. Zliczając nocny wypoczynek wraz z dziennymi drzemkami, niemowlę powinno przesypiać ok. 12-16 godzin na dobę. Maluchy do 2. roku życia śpią już mniej, bo ok. 11-13/14 godzin, a dzieci w wieku przedszkolnym (do 5. roku życia) 10-13 godzin. 6-latki potrzebują już tylko 9-12 godzin snu, a w przypadku nastolatków czas sen skraca się o godzinę. Oczywiście nie są to sztywne ramy, których trzeba się trzymać. Jednak należy zwrócić uwagę na to, czy dziecko nie sypia krócej, niż jest to zalecane dla jego wieku. Zdarza się, że zbyt krótki, niskiej jakości wypoczynek w dłuższym horyzoncie czasowym prowadzi do poważniejszych zaburzeń snu.
Jak rozpoznać, czy dziecko cierpi na bezsenność?
Czasami dziecko ma jednorazowy problem z zaśnięciem lub przez kilka dni wybudza się w nocy. Problem ten dotyka dzieci w każdym wieku, włącznie z okresem dojrzewania. Jednak warto pamiętać, że o bezsenności u dzieci możemy mówić dopiero wtedy, gdy trudności ze snem trwają kilka miesięcy, 2-3 razy w tygodniu, a w rezultacie przynoszą negatywny wpływ na funkcjonowanie dziecka w ciągu dnia. W takiej sytuacji konieczne może okazać się skorzystanie z konsultacji z lekarzem, aby zweryfikować, czy nie mamy do czynienia z poważniejszymi dolegliwościami, do których należą między innymi zespół niespokojnych nóg czy zaburzenia lękowe. Diagnozowanie bezsenności polega nie tylko na wykonaniu niezbędnych badań, ale również stałej konsultacji z lekarzem, umożliwiającej szczegółową analizę historii snu Twojego dziecka, a następnie znalezienie najlepszego sposobu na poprawę jego jakości.
Wieczorne objawy bezsenności u dziecka to między innymi:
- niechętne kładzenie się spać,
- trudności z zasypianiem,
- wołanie rodzica po zgaszeniu światła (np. prośba o przeczytanie bajki lub ponowne włączenie światła),
- nocne wybudzenia i trudności z ponownym zaśnięciem,
- brak stałych, regularnych godzin snu,
- problemy z drzemką w ciągu dnia,
- zbyt wczesne poranne wybudzenia.
Czy Twoje dziecko śpi wystarczająco?
Niewystarczająca ilość snu u dzieci, podobnie jak w przypadku osób dorosłych, może skutkować różnymi negatywnymi stanami psychicznymi, takimi jak:
- rozdrażnienie,
- pobudzenie emocjonalne,
- wahania nastroju,
- senność w ciągu dnia,
- problemy z koncentracją,
- trudności z zapamiętywaniem.
W takich sytuacjach maluchowi nie raz zdarza się zasypiać podczas jazdy samochodem do przedszkola czy szkoły. Kolejnym z objawów zbyt małej ilości wypoczynku jest ospałość i zmęczenie już na 2-3 godziny przed wieczornym snem.
Jakie sposoby na bezsenność u dzieci?
Przede wszystkim najważniejsze jest wyeliminowanie przyczyn utrudniających zasypanie: hałasu, złego oświetlenia, czynników rozpraszających dziecko i utrudniających mu zasypianie.
Zadbaj o higienę miejsca, w którym odpoczywa maluch. Pomieszczenie powinno być wywietrzone i odpowiednio przyciemnione. Przyda się mała lampka z delikatnym, ciepłym światłem, która zapewni dziecku większe poczucie komfortu. Zatroszcz się o właściwy materac, który nie będzie przyczyniał się do powstawania wad rozwojowych takich jak skrzywienie kręgosłupa. Dopilnuj, aby na łóżku znajdowało się tylko to, czego dziecko potrzebuje do spania - zabawki również mogą dekoncentrować malucha. Staraj się raz na dwa tygodnie zmieniać mu pościel. Sprawdź, czy dziecko korzysta z łóżka tylko do spania (a nie np. do odrabiania lekcji, grania w gry itd.) - ten mebel powinien kojarzyć się tylko ze snem.
Kontroluj dziecko, ile czasu spędza przed telewizorem, komputerem czy telefonem. Niebieskie światło emitowane przez elektroniczne ekrany może przyczynić się do zaburzeń snu u dzieci - wprowadza mózg w stan ciągłej aktywności oraz doprowadza do destabilizacji w zakresie wydzielania melatoniny, czyli hormonu ułatwiającego zaśnięcie.
Zdrowa gimnastyka na ok. 2 godziny przed snem przyspieszy i ułatwi zasypianie. W przypadku nieco starszych dzieci bardzo dobrym rozwiązaniem okazuje się nauka technik relaksacyjnych. Przykładowo poproś dziecko, aby zamknęło oczy, a następnie napięło i po kolei rozluźniało wszystkie mięśnie ciała, jeden po drugim (prawa ręka, lewa ręka, dłonie, nogi itd).
Do łóżka dziecko powinno chodzić o ustalonych porach. Rytualny harmonogram snu (czyli taki, który obowiązuje również w weekendy) przyzwyczaja dziecko do stałych godzin zasypiania i budzenia się.
Nie pozwól dziecku, aby po tym, kiedy położy się do łóżka i nie zaśnie w ciągu 10-20 minut, domagało się od Ciebie wszelkiego rodzaju "rozpraszaczy", np. przeczytania jeszcze jednej bajki na dobranoc, jedzenia itp.
Eliminowanie problemu bezsenności u dzieci nie należy do najprostszych zadań - wymaga od rodzica odpowiedniej analizy, wyciągnięcia konstruktywnych wniosków, a następnie wdrożenia dobrych nawyków, które zapewnią dziecku zdrowy, spokojny sen. W nielicznych przypadkach konieczne jest leczenie bezsenności - w takiej sytuacji pamiętaj, aby nie robić tego na własną rękę.
Lepszy sen dziecka jest równoznaczny z lepszym snem rodziców, którzy tym samym powinni poznawać przyczyny problemów z zasypianiem ich pociech i skutecznie im zaradzać.